Podcast #16 Czy alkoholizm to choroba w świetle szwedzkiego prawa pracy?

Szwedzkie prawo pracy klasyfikuje alkoholizm jako chroniczną i nieuleczalną chorobę i na pracodawcę nakłada obowiązek rehabilitacji osoby z problemem alkoholowym, dlatego postanowiłam naświetlić Ci ten sposób patrzenia na zagadnienie alkoholizmu, ponieważ znacznie różni się od polskiego. Jak w Szwecji traktuje się alkoholika czy alkoholiczkę w pracy? Wiesz zapewne, że uzależnienie wpływa na zdrowie fizyczne ale i psychiczne, a jego efekty dotykają nie tylko tego kto nadużywa alkoholu. Na uzależnienie od alkoholu cierpi około 10 % szwedzkiego społeczeństwa. 

Jak już wspomniałam, na pracodawcy spoczywa obowiązek pomocy osobie uzależnionej od alkoholu. To też oznacza, że pracodawca nie może zwolnić alkoholika czy alkoholiczki jako powód zwolnienia podając fakt uzależnienia. Nawet jeśli pracownik przyczynia się do spadku produktywności, popełnia błędy czy przychodzi do pracy pod wpływam alkoholu czy na kacu, to obowiązkiem pracodawcy jest – z pomocą działu HR i związkowca, jeśli firma ma podpisaną grupową umową ze związkami zawodowymi – uruchomić proces pomocy, który zaczyna się od rozmowy na temat sytuacji pracownika.  

Jednak nierzadko zdarza się, że osoba uzależniona nie chce pomocy, bo w naturze uzależnienia leży przekonanie tego człowieka, że nic szczególnego się nie dzieje i po prostu ten problem nie istnieje. A alkoholizm jest kojarzony ze wstydem, poczuciem winy i upokorzeniem. Wielu alkoholików wstydzi się tego kim są i starają się to ukryć. Współpracownicy takiej osoby często zdają sobie sprawę, że coś złego się dzieje, ale rzadko kto ma odwagę zareagować, bo wielu ludzi uważa, że to nie jest ich sprawa. Szwedzki pracodawca też często uważa, że to trudne do podjęcia wyzwanie, jednak prawo pracy wymaga, żeby w stosunku do osoby z podejrzeniem choroby alkoholowej podjąć działania pomocowe. Bo kodeks pracy mówi że jeśli pracownik ma stwierdzony problem alkoholowy to jest zobowiązany do współuczestniczenia w procesie rehabilitacyjnym w podobny sposób, jak pracodawca jest zobowiązany do umożliwienia i sfinansowania rehabilitacji. 

W Szwecji edukuje się pracodawców w jak rozpoznać, że pracownik ma kłopoty, podkreśla się też, że poniższe sygnały mogą wskazywać na inne niż alkoholizm problemy zdrowotne, jednak mówi się o konieczności podjęcia rozmowy nt. ewentualnego uzależnienia w przypadku kiedy pracownik ma obniżoną koncentrację, jest często jednak na krótko nieobecny w pracy, ma obniżoną wydajność, unika towarzystwa innych, często się spóźnia, ma wahnięcia nastroju i ekonomiczne problemy, np. prosi o zaliczki pensji czy pożycza pieniądze od innych.  

Większość szwedzkich firm ma na składzie tzw. alkohol policy, czyli dokument mówiący o nieakceptowaniu przez firmę spożywania alkoholu przez pracowników w czasie powiązanym z pracą. To ten dokument jest punktem wyjścia w procesie rehabilitacyjnym: szef rozpoczyna rozmowę z uzależnioną osobą przypominając jej o zerowej tolerancji dla alkoholu w pracy i w tym kontekście o obowiązkach zawodowych jakie spoczywają na pracowniku. Na wszystkich etapach obecny jest HR jako jednostka wspierająca. 

Oczywiście możliwa jest też sytuacja kiedy to pracownik prosi o pomoc pracodawcę w rozprawieniu się ze swoim uzależnieniem. Możliwości jest wiele: pobyt w ośrodku odwykowym, psychoterapia, wsparcie farmakologiczne. Płaci za to pracodawca, jednak możliwe i często stosowane jest zawarcie pisemnej umowy z pracownikiem, że zobowiązuje się do zachowania trzeźwości i wyraża zgodę na codzienne testy alkomatem.  

Jak widzisz i w takich sytuacjach systemowy parasol ochronny rozpościera się bardzo szeroko nad pracownikiem a przy tym nie do przecenienia jest w tym zwyczajny aspekt ludzki, żeby zapytać kolegę, czy koleżankę z pracy, czy wszystko jest okej, jeśli masz wrażenie, że nie jest.